چند ساله دارم جاهای مختلفی تبلیغ دوره‌های آموزشی تکنیسین داروخانه رو میبینم. همشونم توسط جهاد دانشگاهی یا نهادهایی که به نوعی به دانشگاه مربوطن برگزار میشه. به این صورته که یه پولی میگیرن ثبت نامت میکنن یکی دو ماهم میری میای نسخه خونی یاد میگیری و یه آشنایی مختصری هم با داروها پیدا میکنی. تو پایان دوره هم بهت گواهیِ گذروندن دوره ی تکنیسین داروخانه میدن، تبلیغم میکنن که با گذروندن این دوره و آشنایی با نسخه خونی و آشنایی مقدماتی با داروها و اینا، میتونین تو داروخانه‌های سراسر کشور استخدام شین. هر از گاهی هم هستن کسانی که میان داروخانه و میپرسن ازمون که ما اگه این دوره ها رو بریم، خوبه واسه استخدام شدن؟

بذارین اوّل اصلاً تکلیفتونو با این ترکیب شیک "تکنیسین داروخانه" مشخّص کنم. اصولاً چیزی یا عنوان شغلی ای به نام "تکنیسین داروخانه" وجود نداره. این اصطلاح در اصل بَزک شده ی "نسخه پیچ"ئه که خود اون هم بزک شده ی "کارگر ساده" اس. خب؟ یعنی اون چیزی که شما به خاطرش میخواین برین وقت بذارین دوره ببینین و جزوه بنویسین و امتحان بدین و آخرش گواهی بدن بهتون، کارگری ساده اس با - در بهترین و خوشبینانه ترین حالت - حقوق پایه ی اداره ی کار. اگه میخواین برین نسخه پیچ شین دیگه واسه چی پول میدین دوره میبینین؟ خب سر چارراه وایسی بری سر ساختمون فعلگی کنی هم همونه، تازه بیشترم درمیاری.

کلّاً چیزی که من دیدم، گویا ملّت خیال میکنن نسخه پیچی یا فروشندگی تو داروخانه کار فاخریه. چون کلّی لیسانس و فوق لیسانس و مهندس دیدم که ازم پرسیدن بخوایم داروخونه کار کنیم چیکار کنیم؟ فک میکنن روپوش سفید میپوشی وامیستی پشت پیشخون مریض میاد خیلی شیک و پیک میری داروهاشو حاضر میکنی میدی دستش و میره. 

خب نه عزیز من. نسخه پیچی هرگز این نیست. ساده ترین و ابتدایی ترین کاری که نسخه پیچ میکنه حاضر کردن داروی بیماره. صدی نود و نه داروخانه ها پرسنل خاصی به عنوان نظافتچی و آبدارچی و پادو ندارن. اینا همشون کار نسخه پیچه. حالا اگه چند سال سابقه کار داشته باشی و داروخونه تون هم انقدر بزرگ باشه که برا صاحبش بصرفه یه پادو هم استخدام کنه، شاید حالا تِی و جارو ندن دستت ولی اگه به عنوان یه نسخه پیچ تازه کار، مدرک تکنیسین داروخانه به دست رفتی جایی و استخدامت کردن، نظافت و گردگیری و اینا رو شاخته. توالتم باس همچین بشوری که کاسه مستراح رنگ دندونات شه. جنس هم که میاد باس کارتن بلند کنی ببری انبار. قفسه ها رو هم هر روز چک میکنی هرچی تو قفسه تموم شده باشه باس بری از انبار بیاری. ضمناً تاریخ مصرفا رو هم باس مرتّب چک کنی که دارویی تاریخ نگذرونه. اینا به جای خود، باس کار کردن با نرم‌افزارای ثبت نسخ و اینا رو هم بلد باشی چون اگه بلد نباشی هرگز از حد یه پادو بالاتر نمیره جایگاهت. این از این، خب؟ 

حالا اصلاً این مدرکی که دستتون میدن فایده ای در استخدامتون داره؟ هرگز. ببین منِ داروخونه چی، هیچوقت برا استخدام کسی نگاه نمیکنم مدرک تکنیسین داروخانه داره یا نه. نسخه خونی تو کلاس یاد داده نمیشه. خط دکترا هم انقدر بد و متنوّعه که شما بیست سال هم نسخه پیچ بوده باشی، بازم وقتی بری یه داروخانه ی جدید باید چند ماه بگذره تا خط دکترای اطراف رو بتونی بخونی. چه برسه به نسخه سرگردونایی که از اون سر شهر میان. این یه طرف، یه مورد دیگه هم اینه که مهمترین چیز برا استخدام شدن تو داروخانه، قابل اعتماد بودنته. منم به عنوان کسی که میخواد استخدامت کنه چه جوری میتونم به تویی که سابقه کار نداری و فقط یه مدرک نسخه پیچی گرفتی اطمینان کنم؟ از کجا معلوم دزد نباشی دارو رد کن نباشی گهکاری نکنی؟ داروخونه چی برا استخدام اوّل میره سراغ آشناهاش. اگر اگر اگر هم بخواد غریبه استخدام کنه اولاً ازت چک و سفته میگیره، ثانیاً باهات قرارداد میبنده نسخه ای از اون رو هم بهت "نمیده" تاریخ اتمام قرارداد رو هم خالی میذاره که هر وقت خواست بتونه بندازتت بیرون. خب؟ تازه اون مدرکیم که دست توئه چون باعث میشه فک کنی همه تاپاله میرینن و تو رنگین کمون، باعث میشه من حتی ترجیح بدم استخدامت نکنم چون حوصله ندارم با کسی که فک میکنه شاخ غول شکسته رفته سه ماه دوره دیده ارّه بدم تیشه بگیرم هر روز. 

خلاصه اینکه آقاجان این دوره، مثل هزار و یک دوره ی تخمی دیگه، فقط واسه خالی کردن جیب ملّت درست شده. سی چل سال مدرک مد بود و واسه استخدام تو هر طویله ای باس لیسانس و فوق لیسانس میداشتی، در کنارشم کاسبی یه عده جور شد که از اول ابتدایی براتون کلاس کنکور بذارن تا دکترا. حالا که دیگه سر سگ بزنی یه لیسانسی فوق لیسانسی داره و دیگه مردم فهمیدن که مدرک تحصیلی بدون مهارت باعث استخدام نمیشه، این کلاسا راه افتادن که بهتون توهّم مهارت بدن بدون اینکه اصلاً هیچ کمکی بکنه به استخدام شدنتون. تو این کلاسا ثبت نام نکنین، پولتونو بالاشون هدر ندین، ضمناً اگه هنوزم فک میکنین تکنیسین داروخونه بودن کاریه که بخواین بهش فکر کنین، یه تجدید نظری بکنین.

پ.ن: اصلاً اینجوری بگم: گذروندن این دوره همونقدر تو استخدام شدنتون تو داروخانه تأثیر داره، که گذروندن دوره ی قالیبافی در استخدام شدن تو یونسکو.

پریروز داشتم فوتبال 120 میدیدم از تلویزیون، بعد نشستم فکر کردم دیدم من برا چی هنوز 90 تماشا میکنم؟ من از یه برنامه در مورد فوتبال چی میخوام؟ فوتبالای جذاب و دیدنی؟ فوتبال 120 فوتبال اروپا و امیرکای جنوبیم داره، 90 فقط فوتبال آشغال ایرانه. برا فان؟ فان برنامه ی 90 اون بخش نود درجه شه که من درک نمیکنم فردوسی پور با اون سطح هوش برا چی همچین بخش خنک و لوسی رو نگه داشته هنوز، ولی فوتبال 120 تیکه های واقعاً خنده دار نشون میده (که حالا ور ور کردنای اون علی ورجه رو فوقش میوت میکنی) و دیدنش باحال تره. چی دیگه میمونه؟ قسمتای داوری و پرونده های 90. بخشای داوری دیگه برا من تکراریه. واقعاً هم برا دیدن اینکه آیا فلان صحنه خطا بود یا نه، نه کنجکاوم نه دیگه واسم اهمیتی داره. وقتی چیزیو عوض نمیکنه، اینکه بدونم اون صحنه پنالتی بوده یا نه دیگه چه فرقی داره؟ سر پرونده ها هم درسته که خیلی فردوسی پور رو تحسین میکنم بابت پیگیریش خصوصاً سر کثافتکاریای مالی تو فوتبال ایران، ولی دیگه خسته شدم. وقتی میبینم هیچ مسئولی حاضر به پاسخگویی بابت گهکاریاش نیست و وقتی هم پشت تلفن برنامه میان یا خودشونو میزنن به خنگی یا انقدر خنگ و نفهمن که حتّی یک جمله ی مربوط هم تو بحث نمیگن، بحث و پرونده های دو سه ساعته ی برنامه 90 دیگه چه کارکردی میتونه داشته باشه؟ من فوتبال دوست دارم. میخوام هفته ای یه شب بشینم فوتبال ببینم. اگه پرونده هایی که تو 90 مطرح میشن واقعاً به جایی میرسیدن (مثل پرونده ی جیووا) باز غمی نبود؛ ولی وقتی هیچ مسئولی موظّف به جوابگویی به افکار عمومی نیست، مطرح کردنش جز اینکه من بفهمم چه حرومزاده هایی تو این مملکت کاره ای شدن فایده ای داره؟ من میدونم بالادستیا تو این سیستم چقدر حرومزاده ان. دیگه تکرار هر هفته ش حوصله مو سر میبره. 

من سالهاست دارم 90 رو تماشا میکنم. صد سال دیگه هم پخش بشه، تماشا خواهم کرد. برام یه اعتیاد شده دیگه. مث اون سیگاری ای که بعد هر غذای چربی یه نخ سیگار میکشه در حالی که سالهاست هیچ لذّتی نمیبره ازش. ولی واقعاً دیگه تماشای 90 لذّتی نداره. فوتبال 120 (حتّی اگه سازنده هاش همین اکیپ 90 باشن) از همه لحاظ از 90 سره. 

اینایی که دزدیده میشن و مدتهای طولانی توسط رباینده شکنجه میشن یا بهشون تجاوز میشه، وقتی نجات پیدا میکنن تازه اوّل راهه براشون. باید همینجور یواش یواش آداپته بشن با زندگی عادی. باید مدّتها تراپی رو بگذرونن که اثر اون ضربه ی روحی وحشتناک یواش یواش بره. بتونن باهاش کنار بیان و برگردن به دنیای بیرون. امروز دیدم یکی توییت کرده بود (نقل به مضمون) که ما 38 ساله تحت تجاوزیم. خب جدّاً اگه یه روز ایران از این سیستم - به هر نحو - دربیاد، تکلیف جامعه ای که دهها سال شکنجه شده و مورد تجاوز قرار گرفته چیه؟ تراپی ای که باید براش تجویز کرد و انجام داد چه جوریه؟ اصلاً روان درمانی برا توده ها چه فرقا و شباهتایی به روان درمانی یه آدم تنها داره؟ هیشکی به این قضیه فکر کرده؟ 

جامعه ای که سی سال چل ساله تحت شکنجه و تجاوز مدامه، چه توقّعیه ازش که وقتی از دست متجاوز دراومد رفتارهای خود ویرانگرانه یا پرخاشگرانه انجام نده؟ ترس همه ی ما از هرج و مرج و آشوبی که راه خواهد افتاد، وحشت ما از جنگ داخلی و خون و خونریزی و تجزیه طلبی، از جنس ترس همون آدم مورد تجاوز قرار گرفته ایه که آزادش کردن و نمیدونه حالا تو دنیایی به این عظمت باید چیکار کنه. چه جوری باس با شرایط جدید کنار بیاد؟ من فکر میکنم جامعه شناسا، روانشناسا، متفکّرا و سیاستمدارا باید از الان به فکر تراپی این موجود هشتاد میلیونی باشن. خیلی زودتر از اینکه بخواد انقد به خودش آسیب وارد کنه که بخوایم حسرت زندون امن و ساکت متجاوز رو بکشیم.

من دی ماه رفتم سربازی. یادمه همون ماه اوّل آموزشی یه شب تو میدون صبحگاه نگهبان بودم. ساعت طرفای 12 شب بود. برف سنگین و سوز نامردی هم میومد. مام نه لباسمون ضد آب بود نه پانچویی چیزی داشتیم که جلو خیس شدنمونو بگیره. واقعاً سگ لرز میزدم تو اون برف و سرما. نمیدونم شب جمعه ای بود اون شب یا شب تعطیلی ای بود خلاصه. من کنار میدون صبحگاه تنها زیر برف خیس خیس و یخ زده وایساده بودم و داشتم فکر میکردم الان بیرون این دیوارا آدما دارن زندگی میکنن. مهمونی رفتن. مهمون دارن. دارن تلویزیون میبینن. شام میخورن یا شامشونو خوردن میخوان برن بخوابن و من تو این گهدونی دارم نگهبانی میدم. دارم مث سگ میلرزم. خوابم میاد. خسته ام. هیشکی منو انگار یادش نیس. هیچ کاریم از دستم برنمیاد.

اون لحظه اگه کسی میگفت من میتونم تو رو - فقط شخص تو رو - از این تو دربیارم، ازش نمیپرسیدم پس اینهمه آدم دیگه ای که این تو مثل منن چی؟ نمیپرسیدم پس تکلیف قانون کثافتی که دو سال عمر من و هزار هزار جوون مثل منو این شکلی به گای سگ میده چی؟ نمیگفتم به جای اینکه منو از این تو دربیاری برو دم مجلس تحصن کن و خواهان لغو خدمت سربازی اجباری شو. تو "اون لحظه" من همچین چیزی نمیپرسیدم. الانم باشم تو اون موقعیت همچون چیزی نمیخوام. اون لحظه "من" سردم بود. "من" خیس بودم. "من" خوابم میومد و با "من" مث یه حیوون کثیف برخورد میشد.

*

خیلی وقتا پیش میاد که میبینم دارن برا نجات یه جوون که ناخواسته تو یه لحظه زده یه نفرو کشته، پول جمع میکنن. خیلیا بحث میکنن که این کار اصلاً درسته یا نه؟ خیلیا میگن - و درست هم میگن - که این کار نه تنها در مبارزه با مجازات اعدام کمکی نمیکنه، بلکه باعث شده علاوه بر دیه و فلان، کاسبی ای هم راه بیفته که خونواده ی مقتول چندین برابر مبلغ دیه رو برا رضایت دادن درخواست میکنن. خیلیا میگن - و شاید درست هم بگن - که پول جمع کردن برا دیه، عملاً تأیید کردن قصاصه. به نوعی تقویت کردنِ همون چیزیه که داریم باهاش مبارزه میکنیم. برا همینم با کمک جمع کردن برا نجات اون آدم از اعدام مخالفن.

ببین اون آدم "الان" به این کمک احتیاج داره. اون آدم قراره یکی دو روز دیگه بمیره. میفهمی؟ قراره بمیره. تموم شه. من به این تموم شدنه فکر میکنم و پشمام میریزه. دیگه اینکه ده سال دیگه مبارزه ی من با اعدام به نتیجه برسه یا نه، برا "این آدم" فرقی نمیکنه. همون طور که من وقتی کنار میدون صبحگاه زیر برف مث سگ میلرزیدم برام مهم نبود که آیا ده سال بیست سال دیگه خدمت سربازی اجباری ملغی میشه یا نه. اون لحظه "من" داشتم میلرزیدم و اگه کسی میتونست از اون وضع درم بیاره، برام یه دنیا می‌ارزید. تازه من اون موقع میدونستم نهایتش دو سال دیگه باس وایسم و بعد میام بیرون. اونی که مردن یا زنده بودنش به همین پنجاه تومن صد تومن کمکهای ما بنده چی؟ شاید تلاش شما برا مبارزه با مجازات اعدام براش خیلی هم باارزش باشه، ولی نه وقتی دیگه کشتنش. مثل این میمونه که بگی به جای اینکه به این مصدوم که افتاده تو جوب و پاش شکسته مسکّن بدین، همون پولو بذارین واسه نرده کشیدن لب اون جوب که دیگه هیشکی نیفته توش. باشه. پول جمع کنین نرده بکشین پل بسازین ولی مسکّن این بدبختم بدین. اینا منافاتی با هم ندارن. 

من میگم مبارزه با مجازات اعدام از بهترین فعالیتهاییه که میشه واسه کمک به انسانی تر شدن زندگی آدما کرد. ولی کنارش آدمی رو که نشسته و منتظر طناب داره، یادمون نره.